Adli analiz, veriler doğru analiz edildiğinde birçok farklı alanları kapsayan, adli suçların tespitinde eyleme geçirilebilir istihbarat elde etmek için analiz sistemlerinin gücü devreye giriyor. Suç Tespiti için Adli Analiz Sistemlerinin Amacı;Çağının ve rakiplerinin gerisinde kalmak istemeyen her kurum ve sektör artık adli bilimlerin teknolojilerinden faydalanmak durumunda. Bu anlamda belki de toplumu en çok ilgilendiren konuların başında adli suçların tespiti ve önlenmesi geliyor. Ayrıntılı ilişkilerin ve gizli bağlantıların tespitinin çok önemli olduğu bu alanda da doğru bir analiz ile elde edilecek ipuçları hayati öneme sahiptir.
Olay Yeri İnceleme: Bir suç olayının aydınlatılmasında, suç olay yerinin zamanında ve doğru bir şekilde incelenerek olayı aydınlatmaya katkı sağlayabilecek bulguları tespit edip bunların uygun bir şekilde toplanması, muhafazası, ambalajlanması ve ilgili adli bilimler laboratuvarına gönderilmesi aşamasıdır. Bu adli olaylarda en önemli aşamalardan bir tanesidir.
Adli Tıp: Adli tıp, tıp bilimindeki genel prensip ve gelişmeleri adli olayların çözümü için kullanan bilim dalıdır. Çalışma alanı çok geniş olmakla birlikte ana çalışma konulan olarak; ölüm ve ölümden sonraki değişikliklerin incelenmesi, otopsi, travmaya uğramış kişilerin değerlendirilmesi, malüliyet olgularının değerlendirilmesi, cinsel saldırı olgularının değerlendirilmesi, yaş tayinleri, insan haklan ihlallerinin araştırılması konusunda tespit ve değerlendirmeler yapar.
Adli Toksikoloji:Adli toksikoloji; insan doku, organ ve vücut sıvılarındaki zehirlerin ve ilaçların tanımlanması, analizi ve değerlendirilmesini içeren adli bilimlerin en önemli alt dallarından biridir. Adli toksikolojinin konusu canlı organizmada zararlı etki yapabilecek her türlü maddenin tespit edilmesidir.
Adli Kimya: Kimyasal analiz ve incelemeleri gerektiren çok çeşitli bulguların incelenerek nitel ve nicel olarak tanımlandığı, birbiriyle ilişkilendirilmesidir. Uyuşturucu madde analizleri, toksikolojik incelemeler (vücut sıvılarında uyuşturucu madde analizleri, kanda alkol analizi vb), patlayıcı madde ve patlayıcı madde artıkları analizleri, kundaklama olaylarında olay yerinde elde edilen artıklarda hızlandırıcı analizi, ateşli silahlarla suçlarla işlenen atış artıkları analizi, olay yerinden elde edilen cam, toprak, boya, metalik bulgular, kumaş ve lif, plastik malzemeler, yapıştırıcılar gibi bulguların şüpheli şahıslardan veya onlara ait malzemelerden elde edilen benzer nitelikteki bulgularla karşılaştırılarak aralarında bir ilişki olup olmadığının belirlenmesi ve bilinmeyen maddelerin tanımlanmasını içerir.
Adli Biyoloji: Olay yerinden elde edilen her türlü biyolojik bulgunun(kan, meni, ter, doku parçası, saç kılı vb.), şüpheliden ve başka ortamlardan elde edilecek ve biyolojik örnek bulundurabilecek unsurlar (sigara izmariti, bardak, şişe, diş fırçası, jilet vb.) ile ilişkilendirilmesi incelenerek DNA’nın tespit edilmesidir.
Adli Balistik: Adli balistik ateşli ve ateşsiz silahların kullanıldığı olaylarda olay yerinden elde edilen balistik bulguların, alt bilim dallarının temel kurallarına uyularak incelendiği ve elde edilen bulguların delil niteliği taşıdığını ispatlamak amacıyla iç balistik, dış balistik hedef balistiği ve atışın yeniden yapılandırılması kapsamında atış noktası, atış açısı, atış mesafesi tespiti gibi aşağıdaki incelemelerin yapılmasıdır.
- Yaralama veya ölümün kasten veya taksirle olup olmadığının tespiti,
- Olay yeri fotoğrafları üzerinden balistik inceleme,
- Atış mesafesi atış noktası tespiti çalışmasının yapılması,
- Resmi balistik raporların tetkiki,
- Kimin kaç el hangi silahla ve nereden ateş ettiğinin tespiti,
- Atış artıklarıyla ilgili raporların yorumlanması,
Adli Entomoloji: Çeşitli olaylarda, özellikle şüpheli ölüm olaylarında böcekler ve böcek larvalarının incelenerek ölüm zamanının belirlenmesinin yapıldığı adli bilim dalıdır.
Adli Antropoloji: Kemik ve iskeletlerin incelenmesi yoluyla tanımlama işleminin yapıldığı, çeşitli olaylarda yanmış, tahrip olmuş cesetlerde dişlerin incelenmesi yoluyla kimlik belirlenmesi işlemidir.
Adli Bilişim: Bilgisayar suçlarıyla bağlantılı olarak tahrip edilmiş veya şifrelenmiş çeşitli kayıt ortamlarındaki verilerin erişilebilir hale getirilmesini sağlamaktadır. Sayısal ya da analog usullerle geçici ya da kalıcı kayıt yapılabilen elektromanyetik ve elektro optik ortamlarda korunan ya da bu ortamlardaki olanaklar kullanılarak iletilen ses, görüntü, veri, bilgi ya da bunların birleşiminden oluşan her türlü bilişimsel varlığın, adli süreçlerde bulgu/delil niteliği taşıyacak şekilde betimlenmesi, ortaya çıkarılması, saklanması ve incelenmesi çalışmalarının bütünüdür.
• Mobil Cihaz İncelemeleri
Cep telefonu, akıllı telefon, tablet gibi her türlü mobil cihazın içeriğine ulaşılması, silinmiş verilerin kurtarılması, diğer aygıtlarla olan etkileşim ve iletişimlerinin tespiti gibi mobil cihazlar üzerinde yapılan incelemelerdir.
• İçerik Tespiti
Bilgisayar ya da diğer tüm kayıt alanlarında suçla ilişkili olan olmayan gizli olan ya da olmayan bilgilere ulaşmak, bir ürün içerisinde, telif hakkına konu iz ve kodların aranması gibi içerik incelemeleridir.
•İnternet ve Sosyal Medya İncelemeleri
Sosyal medya ve internet üzerinde belirli kişilerle ilgili üretilen istenmeyen verilerin süzülmesi, tespiti ile içeriklerin suç ve suçlularla ilişkilendirilmesi gibi incelemelerdir.
•Şifre İşlemleri
Mobil olan olmayan donanımlar ve bunlar içerisindeki yazılım ve diğer uygulamalara erişimde yaşanılan sorunların giderilmesi ve varsa adli süreçlerle olan ilgilerinin ortaya konulması incelemeleridir.
Adli Psikiyatri: Şüphelinin psikolojik özellikleri ve davranışları açısından değerlendirilerek suçun aydınlatılması ile adli psikiyatri alt disiplininin ana konusu kişinin akıl sağlığının yerinde olup olmamasıdır. Akıl sağlığı, çeşitli hastalıklara ek olarak aynı zamanda farklı başka nedenlere bağlı olarak bozulabilir. Yaş unsuru, çeşitli psikolojik veya psikiyatrik hastalıklar, analiz edilen kişinin geçmiş deneyimleri ve pek çok etmene bağlı olarak, kişinin psikolojik durumu sağduyulu ve akli kararlar almasını zorlaştırabilir. Bu durumda, kişi eylemlerinden çoğu zaman sorumlu tutulmaz. Suçlanan kişinin, eylemlerinden sorunlu tutulması için akli dengesinin yerinde olduğunun saptanması gerekir. İşte bu noktada adli psikiyatri uzmanları devreye girer analiz sürecinde etkin olarak bulunur. Adli psikiyatrik inceleme, aşağıda sıraladığımız çeşitli dava tipleri için gerekli olan şartlardır.
•Trafik Kazalarında Sürücü veya Yayanın Durumunun Anlaşılması İçin,
•Malpraktis Davalarında Doktor, Sağlık Çalışanı veya Yetki Sahibi Kişinin Psikolojik ve Psikiyatrik Yeterliliğinin Anlaşılması İçin,
•Ceza Davalarında Zanlının Cezai Ehliyetinin Olup Olmadığının Anlaşılması İçin,
•Miras ve Tazminat Davalarında Davalı veya Davacının ya da Mirası Bırakanın Akli Yeterliliklere Sahip Olduğunun Anlaşılması İçin,
•Boşanma Davalarında ve Velayet Davalarında Kusurlu Görülen Tarafın Belirlenmesi İçin,
Adli psikiyatriden faydalanılır. Günümüzde ayrıca adli psikiyatrik inceleme, çeşitli yetkiler verilecek olan kişilerin akli melekelerinin yerinde olup olmadığının belirlenmesi için de gerekli olabilir.
Diğer alanlar
Adli ekonomi, hukuki sorunları çözmekte kullanılan ekonomik teorilerin ve yöntemlerin uygulandığı adli bilimlerin bir alt dalıdır. Adli ekonomistler yasadışı faaliyetleri araştırmamakta sadece ceza altında yatan teşvikleri anlamak için ekonomik teorileri uygulamaktadırlar. Adli ekonomi aşağıdaki üç ana kısımda incelenebilecek bir bilim ve çalışma alanıdır.
Çalışma alanları;
•Yolsuzluk, •Suistimal Denetçiliği, •Dava Destekleri, •Hile,
Ülkemizde son yıllarda üzerinde daha çok durulan çalışma alanlarından birisidir. Özellikle mali suçlar ve ticari davalar söz konusu olduğunda yardımına ihtiyaç duyulan mali davalarda doğru ve adil karar verilmesini sağlayan başlıca çalışma alanlarının başında gelir. Özellikle vergi ve ticari işlemlerle ilgili belgelerin incelenmesi ve benzeri konuları ele alan bir çalışma alanıdır. Uzmanlar, bir işletme ile ilgili olarak bir tür hukuki süreç veya şikâyet olduğunda, inceleme ve gözden geçirme işlemini başlatırlar.
Bir adli ekonomi uzmanı, aldığı pratik ve teorik bilgiler ışığında aşağıdaki çeşitli işlemleri yerine getirebilir.
- Banka Hesaplarının İncelenmesi,
- Fatura İnceleme,
- Beyanname ve İbraz Belgelerinin İncelenmesi,
- SGK yani Sosyal Güvenlik Kurumu İncelemeleri,
- Kurum Çalışanları Tarafından Gerçekleştirilen Hilelerin İncelenmesi,
- Hile Denetimi
Adli sanat, adli bir olgu araştırmasında sanatsal yeteneklerden faydalanılarak çizim ve görüntülerin modifiye edilmesiyle adli kimliklendirme için tanık ifadesinden yola çıkarak taslak profil çizimi veya iskelet kalıntıları kullanılarak yeniden yüzlendirme çalışmaları yapılmaktadır.
Adli mühendislik, tasarımların gerektirdiği fonksiyonu göremeyen ya da özünde başarısız olan materyal, ürün ya da yapıların incelenmesini içerir. Ulaşım kazaları ve uçak kazalarını da incelemektedir. İncelemenin amacı hatanın sebebini belirlemektir.
Adli astronomi, olay yerindeki, olay tarih ve saatine ait astronomik ve kısmen de meteorolojik veriler, olay yeri incelemesindeki diğer deliller gibi bozulma veya kaybolma tehlikesine maruz değildir. Çünkü, astronomik veriler ilgili verilerden meteorolojik veriler de bölgesel meteoroloji istasyonlarınca tutulan raporlardan elde edilebilmektedir. Meteorolojik bulguların adalet alanına uygulanmasıyla davaların çözümlenmesine yardımcı olmaktadır.
Belge İnceleme, değeri ve resmi niteliği olan her türlü belgenin sahte ya da tahrifatlı olup olmadığını, el yazısı ve imzaların belirli bir kişi/aynı bir şahıs elinden çıkıp çıkmadığını ve makine yazılarının hangi makineden elde edildiğini en güncel metot ve cihazlar yardımıyla araştırıldığında;
- İmzanız taklit edilerek bir evrakta kullanıldı ise,
- İmzanızın değerli bir evrak üzerine teknoloji marifetiyle taşındığını düşünüyorsanız,
- Senet/çek meblağında veya ödeme tarihinde oynama yapıldıysa,
- Yazınız taklit edilerek suç unsuru bir durum size isnat ediliyorsa,
- Belge üzerindeki mühür veya kaşenin orijinal olup olmadığından şüphe ediyorsanız,
- Soruşturma dosyanızdaki bir raporun doğruluğundan emin değilseniz,
- Belge incelemede lehinize olan hususların tespitini istiyorsanız
Değerli belgelerin sahte ya da bozulmuş olup olmadığı, el yazısı ve imzanın aynı kişi tarafından üretilip üretilmediğinin ortaya çıkartılması ayrıca makine yazılarının incelenmesi gerekmektedir.
İz inceleme, kriminal vaka ve olaylarda önemli bir yeri olan inceleme alanlarının hepsi, laboratuvar ortamında yapılır ve inceleme – analiz sürecine hassas cihaz ve aletler yardımcı olur. Özellikle fiziki deliller olayların aydınlatılması için son derece önemlidir.
- Alet veya Kesi İzi İncelemesi
- Fiziki İnceleme ve Kırılma Yüzeyleri İncelemesi
- Araç Trafik Tescil Plakası İncelemesi
- Ayakkabı izi İncelemesi
- Araç Lastik İzi İncelemesi
- Motor-Şasi Numarası İncelemesi
- Silah Seri Numarası İncelemesi
Parmak izi, bulgular üzerinde parmak izi ve avuç izi tespiti, olay yeri izlerinin on parmak izi ve avuç izleri ile mukayesesi yapılmaktadır. Parmak izleri kişiye özgü, değişmez ve olay yerlerinde kalabilir olması özellikleriyle suç soruşturmalarında çokça kullanılan bir bulgudur. Ancak soruşturma dosyalarında sık karşılaşılan bu bulgular sadece suçu değil masumiyeti ispat etmenin de güçlü bir vasıtasıdır.
Olay yerinde parmak izinin bulunduğu yer, parmak izinin ne zaman oraya bırakıldığı, parmak izinin olay mahalline başka bir yerden taşınıp taşınmadığı gibi tespitler masumiyetin ispatı için önemli incelemelerdir.
- Tehdit mektubunda parmak izi tespiti,
- Parmak izi mukayesesi ve raporlanması,
- Parmak izi raporlarının irdelenmesi ve lehte olan kısımların tespiti ve raporlanması,
- Adli dosyadaki parmak izi delillerinin değerlendirilmesi,
- Avuç ve parmak izlerinin sahibinin kimliği belli olan ya da olmayan diğer avuç ve parmak izleri ile karşılaştırılması ve aidiyetinin belirlenmesi,
- Adli dosyadaki parmak izlerinin delil niteliği taşıyıp taşımadığı,
- Belirginliği yeterli olmayan izlerin geliştirilmesi ve görüntülenmesi,
Sonucunda çeşitli araştırmaların yapılmasıyla elde edilen delillerdir.